Για το σημερινό αφιέρωμα, που είναι και το παρθενικό για το Blog, επιλέχθηκε ένας Έλληνας επιστήμονας που προσέφερε πολλά στην Επιστήμη των Μαθηματικών, την βάση άλλωστε όλων των Επιστημών.
Πολλές από τις διατριβές του είναι πλέον αντικείμενο έρευνας πολλών επιστημόνων ανά τον κόσμο. Στην Ελλάδα αργήσαμε να το μάθουμε ή τουλάχιστον να τον θυμηθούμε. Η προσωπικότητά του είναι παρεξηγημένη όσον αφορά την ερευνητική σχέση του με τον Άλμπερτ Αϊνστάιν. Πολλοί θεωρούσαν ή και θεωρούν ότι ο Καραθοδωρή ήταν δάσκαλός του, ή ότι ο Αϊνστάιν "έκλεψε" ή εκμεταλλεύτηκε τις γνώσεις του για ίδιον όφελος. Μετά από πιο προσεκτικό "ξεσκόνισμα" του παρελθόντος τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα και μάλλον διαφορετικά από αυτά που πολλοί θέλουν να πιστεύουν.
Ακολουθεί το σημερινό "Αφιέρωμα" στον μεγαλύτερο Έλληνα μαθηματικό μετά την Αρχαιότητα.
O Kων/νος Καραθεοδωρή υπήρξε μία σπανίζουσα μορφή στην ιστορία της επιστήμης, όπου η δυσθεώρητου ύψους επιστημονική του οντότητα, συναγωνίζεται αυτήν που αφορά τον άνθρωπο Καραθεοδωρή, τον φιλόστοργο οικογενειάρχη, τον σεμνό ώριμο πολίτη της κοινωνίας, τον φιλόπατρη στο επίπεδο του άδολου και ανιδιοτελούς οραματιστή. Η συγκρότηση ενός τέτοιου αδαμάντινου χαρακτήρα σε συνδυασμό με μια υγιώς αναπτυσσόμενη φιλοδοξία, που είχε τα θεμέλιά της στο ταλέντο του και τον ευφυή νου, δεν μπορούσε παρά να προδιαγράψει λαμπρή φωτοδότρα πορεία, άστρου φωτεινού που μας φωτίζει ακόμα και σήμερα με φως ελληνικό και οικουμενικό και μας κάνει περήφανους.Είναι γόνος ενός ισχυρού μεγαλεπήβολου γενεαλογικού δέντρου με ρίζες στην Αδριανούπολη της Ανατολικής Θράκης.
Γενάρχης είναι ο Στέφανος Καραθεοδωρής 1789-1867 ιατρός, λόγιος και μαθηματικός, ιδρυτής της αυτοκρατορικής ιατρικής σχολής της Κωνσταντινούπολης στην οποία δίδαξε ως καθηγητής επί σαράντα χρόνια. Υπήρξε προσωπικός ιατρός του σουλτάνου, σύμβουλος του υπουργείου εκπαίδευσης, όπου εισήγαγε και επέβαλε στη τουρκική γλώσσα πολλούς επιστημονικούς όρους με ελληνική ρίζα. Άλλωστε μιλούσε και έγραφε δεκαεφτά γλώσσες. Γενικά οι Καραθεοδωρή κατελάμβαναν ανώτατα αξιώματα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ως υπουργοί, πρεσβευτές, ηγεμόνες νήσων και διπλωματικοί υπάλληλοι.
Μ’ αυτήν τη δύναμη κατόρθωσαν να υπηρετήσουν τα εθνικά συμφέροντα παραδίδοντας το εμπόριο, τις τέχνες και τις επιστήμες σε ελληνικά χέρια, δίχως όμως να εκτίθενται απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μιχάλης Αναστασιάδης σε μνημόσυνο του Κ. Καραθεοδωρή είπε «ήταν σφάλμα των Ελλήνων που την σώφρονα πολιτική των Καραθεοδωρήδων δεν εσκέφτηκαν να ακολουθήσουν εκατό χρόνια πριν. Θα ήτο δυνατόν έτσι η Οθωμανική Αυτοκρατορία να γίνει ελληνική. Άντ’ αυτού παρακαλούσαν στα σουλτανικά χαρέμια και μάλωναν ποιος θα γίνει ηγεμόνας στις παραδουνάβιες χώρες ώστε να είναι τύραννος για λογαριασμό των τυράννων».
Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, δισέγγονο του Αντωνίου Καραθεοδωρή, αδερφού του Στέφανου, στον οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως, γεννιέται το 1873 στο Βερολίνο στις 13 Σεπτεμβρίου. Ο παππούς του ήταν ανεψιός του μαρτυρικού Πατριάρχη Κύριλλου Στ΄, ενώ η μητέρα του η Δέσποινα Πετροκόκκινου κατάγονταν από τη Χίο. Το γένος Πετροκόκκινου είναι επίσης σημαντικό στην νεότερη ελληνική ιστορία. Τέλος, ο πατέρας του Στέφανος που γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1834 ήταν διπλωμάτης στο Βέλγιο, όπου υπήρξε και μέλος της Ακαδημίας Διεθνούς Δικαίου των Βρυξελλών.
Παρότι χάνει τη μητέρα του στην τρυφερή ηλικία των έξι ετών ανατρέφεται από την Ευθαλία Πετροκόκκινου, αρχόντισσα του Αιγαίου με όλες τις αρχές των νοικοκυραίων της εποχής εκείνης. Τα καλοκαίρια οι απανταχού Καραθεοδωρήδες συγκεντρώνονταν στη Χίο δίνοντας την ευκαιρία στον Κωνσταντίνο να περνάει αξέχαστα καλοκαίρια με τα εξαδέλφιά του.
Tο λυκαυγές της εμβέλειας το συναντούμε στα μαθητικά του τετράδια.Διαβάζουμε σε αυτόγραφη σημείωση του Ιουλίου Βερν που του γράφει: Στον κ. KostiaΚαραθεοδωρή πανευτυχής που μπόρεσα, περνώντας από τις Βρυξέλλες, ν’ αφήσωαυτήν τη μαρτυρία όλης μου της συμπάθειας. 24- 9ου -1887.
Σε άλλο τετράδιο ο καθηγητής του Bourgaults τού γράφει : στον νεαρό μου φίλοKostia, ο οποίος θα γίνει, αν συνεχίσει έτσι, ένας μοντέρνος Ευκλείδης !!! 1η Μαΐου1888.
Ενώ οδιάσημος νεοελληνιστής Legrand σημειώνει: «Η ανθρώπινη γλώσσα, μετις άπειρες ποικιλίες της, είναι η απόδειξη η πιο πειστική της ελευθερίας μας».
Οι πρώτες διακρίσεις έρχονται για τον Κωνσταντίνο σε ηλικία δεκαέξι ετών όπου παίρνει το πρώτο βραβείο σε εθνικό διαγωνισμό Μαθηματικών του Βελγίου επί δύο συνεχή έτη.
Οι πρώτες σπουδές του είναι στη στρατιωτική σχολή μηχανικών του Βελγίου τις οποίες ενισχύει στο Παρίσι και το Λονδίνο. Το 1898 καταλαμβάνει σπουδαία θέση με προοπτική σε μεγάλα αρδευτικά έργα του Νείλου, όπως το φράγμα του Ασιούτ και του Ασουάν.
Ένα βράδυ, ενώ μελετά τα αγαπημένα του Μαθηματικά, προσπαθεί να λύσει κάποια απορία που του δημιουργήθηκε. Την επόμενη έπρεπε να κάνει κάποιες μετρήσεις στην πυραμίδα του Χέοπος. Όμως το μυαλό του ήταν στην αναζήτηση της λύσεως του προβλήματος. Τότε συνειδητοποιεί οριστικά την μεγάλη γοητεία που ασκούν πάνω του τα μαθηματικά. Έτσι παίρνει τη μεγάλη απόφαση να εγκαταλείψει το επάγγελμα του μηχανικού και τη σπουδαία εργασία. Αυτή ήταν και η σημαντικότερη καμπή στην ιστορία του Κ. Καραθεοδωρή, την οποία ο ίδιος περιγράφει ως εξής στις αυτοβιογραφικές του σημειώσεις.
«Η οικογένεια μου, οι παλιοί μου φίλοι, Δημήτριος Βικέλας και Μάρκος Δραγούμης, έβρισκαν το σχέδιό μου, να εγκαταλείψω μια εξασφαλισμένη θέση με πολλές δυνατότητες για το μέλλον, περισσότερο από κωμικό. Εγώ ο ίδιος δεν ήμουν ουδόλως πεπεισμένος, ότι αυτό το σχέδιο θα πετύχει και θα αποφέρει καρπούς. Δεν μπορούσα όμως να αντισταθώ στην καταναγκαστική ιδέα, ότι μόνον η ανεμπόδιστη ενασχόληση με τα Μαθηματικά έδινε στη ζωή μου το περιεχόμενό της».
Έτσι στην ηλικία των εικοσιεπτά ετών λαμβάνει τη μεγάλη απόφαση της ζωής του που συνοδεύεται από μία επίσης σπουδαία: να σπουδάσει Μαθηματικά στο Βερολίνο και κατόπιν στη Γοττίγγη που ήταν το δεσπόζον μαθηματικό κέντρο ανά τον κόσμο.
Ο ίδιος ο Κ. Καραθεοδωρή γι’ αυτήν την απόφασή του είπε πως «επρόκειτοπερί της μεγαλυτέρας, εις ολκήν συνεπειών, αποφάσεως, ήν ποτέ έλαβον εις την ζωήν μου».
Άλλωστε αρκετοί και μεγάλοι επιστήμονες μελλοντικά αναφέρθηκαν σε ομιλίες τους και σημειώσεις τους στη σημαντική αυτή απόφαση του Καραθεοδωρή που έμελλε να προσφέρει τόσα πολλά στην επιστήμη, αναδεικνύοντάς τον έτσι έναν εκ των επιφανέστερων επιστημόνων του εικοστού αιώνα.
Όπως ήταν επόμενο, η πρόοδός του ήταν ραγδαία και η αναρρίχηση στα αξιώματα της επιστημονικής κοινότητας ανεμπόδιστη.
Το ότι είναι αστέρι λαμπερό στον ουρανό της επιστήμης το παρατηρούμε με τηνδιδακτορική του διατριβή με τίτλο «Περί ασυνεχών λύσεων στο λογισμό τωνμεταβολών» η οποία συνοδεύεται, με έπαινο που γράφει «αγχίνοια του εφευρίσκεινπεριφανής».
Ο επιβλέπων καθηγητής Minkowski στην αξιολόγησή του γράφει: «Η εργασία ανήκει στις καλύτερες μαθηματικές διατριβές που έχουν υποβληθεί στη σχολή».
Ο Felix Klein πριν ακόμη εξεταστεί για το διδακτορικό του, του προτείνει να γράψει και υφηγεσία ενώ με πρόταση του David Hilbert πριν από τις προβλεπόμενες ημερομηνίες, αποκτά το δικαίωμα «του διδάσκειν».
Είναι τόσο σπουδαίοι οι τρεις προαναφερθέντες μαθηματικοί και ακόμη σπουδαιότεροι οι πρόδρομοι αυτής της θεωρίας όπως ο Bernoulli, Euler και Gaus ώστε η αξιολόγησή τους για την διατριβή του Κ. Καραθεοδωρή να αποκτά πολύ μεγάλο κύρος και ύψιστη αξία.
Ενώ του δίδεται άμεσα μια τόσο σημαντική θέση στο περίφημο μαθηματικό κέντρο της Ευρώπης το Göttingen, ο φιλόπατρις Έλληνας αναζητά την καταξίωση στην πατρίδα του η οποία αγνοεί την αξία του και του προσφέρει θέση σε ένα σχολείο της Μακεδονίας ως Ελληνοδιδάσκαλος ούτε καν ως μαθηματικός. Έτσι ξεκινάει την λαμπρήφωτοδότρα πορεία του προς τον ουρανό της επιστήμης στην Γερμανία. Ταυτόχρονα δημιουργεί μια καταπληκτική οικογένεια. Το 1908 και σε ηλικία τριάντα πέντε ετών παντρεύεται την εικοσιτετράχρονη Ευφροσύνη. Την επόμενη χρονιά γεννιέται ο Στέφανος και αργότερα η εν ζωή κόρη του Δέσποινα. Όπως η ίδια μας πληροφορεί, ως οικογενειάρχης υπήρξε υποδειγματικός, σεμνός, διακριτικός, εφόσον ποτέ δε μίλησε στα παιδιά του για το μέγεθος της αξίας του και το ύψος των αξιωμάτων που κατείχε. Τρία χρόνια πριν από το θάνατό του συνειδητοποίησαν το μέγεθός του ως διάνοια. Επεδίωκε τη ζωντανή τους μόρφωση μέσα από ταξίδια, ενώ μετά από τον εκκλησιασμό της Κυριακής φρόντιζε να πηγαίνει τα παιδιά του σε μουσεία, εκθέσεις και αξιόλογες εκδηλώσεις.
Επεδίωκε να είναι ποιοτικός ο χρόνος που αφιέρωνε στην οικογένειά του. Διαρκώς τους δίδασκε να έχουν αξίες, ιδανικά, να αγαπάνε τη δουλειά και πάνω από όλα την Ελλάδα. Πιστός στα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη ανέθρεψε τα παιδιά του με τις παραδόσεις και τις αρχές που ανατράφηκε αυτός από την αρχόντισσα της Χίου.
Ως δάσκαλος χάραξε την ανεξίτηλη φυσιογνωμία στη μνήμη των μαθητών του, γιατί, όπως και στα παιδιά του, ήξερε να συνδυάζει τέλεια την αγάπη με την παιδαγωγική αυστηρότητα. Όταν αναχωρούσε από τη Γοττίγγη για το Βερολίνο, οι μαθητές του που τον φώναζαν χαϊδευτικά «Cara», οργάνωσαν ειδική τελετή, στην οποία του έγραψαν και του απάγγειλαν ποίημα τριάντα οκτώ στροφών, εξυμνώντας τα μεγάλα προτερήματα του δασκάλου τους και περιέγραφαν τη λύπη τους για τον αποχωρισμό.
Όλος ο βίος και η πολιτεία του Κ. Καραθεοδωρή διέπονται από διαρκή δράση με σεμνότητα, ταπείνωση, ανιδιοτέλεια και μεγαλοψυχία που εκπλήσσει κυριολεκτικά την επιστημονική κοινότητα.
Μέσα από αυτή τη λαμπρή επιστημονική καριέρα ξεχωρίζει και η σχέση του με τον Αϊνστάιν, όπου μέσα από την αλληλογραφία των δύο αυτών ανδρών που αρχίζει τον Σεπτέμβρη του 1916 προκύπτει η μεγάλη συμβολή του Κ. Καραθεοδωρή σε 3 δυσκολίες που συνάντησε στη διατύπωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας. Ο Αϊνστάιν όχι μόνο αναγνώρισε την βοήθεια που δέχτηκε από τον Κ. Καραθεοδωρή, αλλά τον απεκάλεσε ως τον καλύτερό του δάσκαλο. Σε μία επιστολή που βρίσκεται στα αρχεία του μουσείου Κ. Καραθεοδωρή γράφει:
«Αξιότιμε κύριε συνάδελφε!
Θεωρώ την παράγωγό σας υπέροχη.
Αρχικά με δυσκόλεψε ένα μικρό γραφικό λάθος που βρισκόταν στην δεύτερη σελίδα. Τώρα όμως κατανοώ τα πάντα. Θα έπρεπε να δημοσιεύσετε την θεωρία μ’ αυτήν την μορφή στo Αnnalen der Physik, γιατί οι Φυσικοί συνήθως δεν γνωρίζουν τίποτε για το αντικείμενο αυτό, όπως και εγώ άλλωστε. Θα πρέπει να σας φάνηκα με την επιστολή μου σαν τον Βερολινέζο εκείνο, ο οποίος μόλις τώρα ανακάλυψε το Γκρούνεβαλντ και ρωτάει αν υπήρξαν ποτέ άνθρωποι εκεί μέσα.
Αν θέλετε δε να κάνετε τον κόπο να μου αναπτύξετε και τους κανονικούς μετασχηματισμούς θα βρείτε στο πρόσωπό μου έναν ευγνώμονα και συνειδητό ακροατή. Κι αν επιπλέον λύσετε το πρόβλημα των κλειστών χρονικών γραμμών,τότε προσκυνώ σας. Εδώ κρύβεται κάτι, με το οποίο αξίζει να ασχοληθούν οι κορυφαίοι.
Τους εξαιρετικούς μου χαιρετισμούς
Δικός σας Α. Αϊνστάιν».
Σε κάποια άλλη επιστολή ο Αϊνστάιν παρακαλεί τον Καραθεοδωρή : «Θα θέλατε να σκεφτείτε τον χρόνο; Εδώ βρίσκεται ο πυρήνας αυτού του άλυτου έως τώρα προβλήματος του χώρουχρόνου.
Σας χαιρετά ο όλος δικός σας Α. Αϊνστάιν».
Ο Καραθεοδωρή φυσικά απαντά άμεσα και κατατοπιστικά στον Αϊνστάιν ενώ όταν ο Καραθεοδωρή δημοσιεύει την εργασία του επί των Αξιωμάτων της Ειδικής θεωρίας της σχετικότητας, το πρώτο συγχαρητήριο τηλεγράφημα θα το πάρει από τον Αϊνστάιν «ΑΓΑΠΗΤΕ ΣΥΝΑΔΕΛΦΕ ΜΕ ΚΑΤΑΠΛΗΞΑΤΕ».
Η εμβέλειά του ανδρώνεται με το έργο του που τον κατατάσσει στους αστέρεςτου ουρανού της μαθηματικής επιστήμης.
Γι’ αυτό το έργο ο καθηγητής Lars του Harvard σημειώνει: «Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή ήταν ένας από τους αρχηγούς μαθηματικούς οι οποίοι στο πρώτομισό του 20ου αιώνα δημιούργησαν τα θεμέλια για τη μελλοντική ανάπτυξη τωνμαθηματικών που κινδύνευαν να παραμείνουν στάσιμα».
Ο καθηγητής Hantrix Tietze γράφει: «Η αντίληψή του κατά την οποία τοπεριεχόμενο της επιστήμης δεν είναι μόνο η εποπτεία των αποτελεσμάτων, αλλάκατά πρώτο ή αρχιτεκτόνηση άρτιου θεωρηματικού οικοδομήματος, παρακίνησαντον Καραθεοδωρή στην ανάπτυξη της διαρθρώσεως της θερμοδυναμικής κατάτρόπο που επιτρέπει τη διαυγέστατη θεώρηση των θεμελιωδών αρχών».
Ο καθηγητής και φίλος του Erhard Schmidt συχνά τόνιζε στις συναντήσεις τωνκαθηγητών πως ο Καραθεοδωρή είναι άνθρωπος απαλλαγμένος από τα διαδεδομένα στοχώρο των επιστημόνων πάθη, ενώ για το έργο του έλεγε «χάρη στις βαθιές καιεκτεταμένες εργασίες του περί του λογισμού των μεταβολών και των γειτονικώνπεριοχών αυτού, οι οποίες αναπτύχθηκαν στο ομώνυμο έργο του πάνω στοαντικείμενο αυτό, ο Καραθεοδωρή μπόρεσε να εισχωρήσει και στη γεωμετρικήοπτική, της οποίας λαμπρό αποδεικτικό βάθρο αποτελεί η θεωρία του για τοκατοπτρικό τηλεσκόπιο του Β. Schmidt, η οποία είναι ακόμα και αριθμητικώςάρτια.
Εδώ πρέπει να σκεφθούμε και τη συμβολή στη θεωρητική φυσική, τόσογόνιμη για την αποσαφήνιση των λογικών θεμελιωδών βάσεων, την οποίαπροσέφερε ο Καραθεοδωρή με τις εργασίες του για τις θεμελιώδεις βάσεις τηςθερμοδυναμικής και την αξιωματική της ειδικής θεωρίας της σχετικότητας.Επίσης, πρέπει να θυμηθούμε και την ανυπέρβλητη σε διαύγεια και απλότητααπόδειξή του, για το θεώρημα της επανόδου του Poincare».
Το ανθολόγιο των υπέροχων κριτικών για το έργο του μεγάλου Έλληναμαθηματικού είναι μεγάλο και γραμμένο από τους καλύτερους και σπουδαιότερους επιστήμονες του 20ου αιώνα.
Εμείς θα κλείσουμε αυτές τις επιλογές με τη γνώμη και ενός Έλληνα καθηγητήτου Μιχάλη Στεφανίδη δίχως τούτο να σημαίνει ότι υπερτερεί των κριτικών τωνκαθηγητών Ν. Κριτικού, Δημ. Χόνδρου, Νείλου Σακελάριου, Γ. Ιωακείμογλου, Ι.Καλιτσουνάκη και άλλων.
«Οι επιστημονικές εργασίες του Καραθεοδωρή που αναφέρονται κυρίως στημαθηματική ανάλυση και τη γεωμετρία, στο λογισμό των μεταβολών και τημαθηματική απεικόνιση, στη θερμοδυναμική και τη γεωμετρική οπτική, στηθεωρία των συνόλων και τη θεωρία της σχετικότητας, είναι θεμελιώδεις έρευνεςεξαίρετης έμπνευσης, οι οποίες τον αναδεικνύουν από τους λίγους στην παγκόσμιαεπιστήμη ρυμοτόμους της μαθηματικής διανόησης».
Η εμβέλεια του Καραθεοδωρή αποδεικνύεται και αναδεικνύεται αφενός από τιςσπουδαίες επιστημονικές του εργασίες που φιλοξενούνται στα πλέον φημισμέναεπιστημονικά περιοδικά της Ευρώπης και αφ’ ετέρου από τη σχέση του καιαλληλογραφία με τους καλύτερους επιστήμονες στο παγκόσμιο στερέωμα τηςμαθηματικής επιστήμης.
Το 1919 ο Ελληνικός στρατός απελευθερώνει την Ιωνία και οι Ελληνικές αρχές εγκαθίστανται στη Σμύρνη. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος καλεί τον Κ. Καραθεοδωρή στο σπίτι του για να του αναθέσει την οργάνωση του πανεπιστημίου της.
Τον καιρό εκείνο ο Κ. Καραθεοδωρή μεσουρανούσε στη Γερμανία εν μέσω των τότε αυτοκρατόρων της επιστήμης όπως Max Plank, Albert Einstein, Herman Schwarz,George Fobenius, Erhard Schmit , Arnold Sommerfeld, Felix Klein, Hermann Minkowski,Arthur Rosenthal, David Hilbert, και πολλών άλλων σημαντικών που ξεπερνούν τους 50.
Όμως ο θερμός Έλλην πατριώτης γευσιγνώστης του Ελληνοχριστιανικού ιδεώδους δεν αφήνει στο ποτήρι το ποτό της νίκης, της χαράς και του εθνικού ενθουσιασμού που επικρατεί. Έτσι εγκαταλείπει τη λαμπρή καριέρα, την αξιοζήλευτη θέση του καθηγητή στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου και ασκαρδαμυκτί υπακούει στην πρόσκληση του Έλληνα πρωθυπουργού. Ο Βενιζέλος τον καλεί στο σπίτι του και με ζωηρότητα και πολλή χαρά κουνώντας το δείκτη του δεξιού χεριού λέγει προς τον Κ. Καραθεοδωρή: «Θα πάτε εις την Σμύρνην, θα σας παράσχουν όλας τας ευκολίας, το έργο σας είναι σπουδαίον, η Ελλάς πρέπει εκπολιτίσει τη Μ. Ασία».
Έτσι ο υψηλόφρων, φιλόπατρης και μέγας επιστήμων συλλαμβάνει, το όραμα για τη δημιουργία του πανεπιστημίου που όπως τονίζει ο ίδιος θα αποτελέσει το «ΦΩΣ ΕΞ ΑΝΑΤΟΛΩΝ». Με πολύ μεράκι ο εργασιομανής επιστήμων εργάζεται νύχτα μέρα για την οργάνωση και τον εξοπλισμό του πανεπιστημίου.
Το όνειρο όμως αυτό για το οποίο έκανε τόσες θυσίες δεν αξιώθηκε να δει να πραγματοποιείται. Το καταστρέφουν τα γεγονότα του 1922. Υπάρχουν έγραφες και μη, μαρτυρίες της εποχής εκείνης που αναφέρουν ότι ο Κ. Καραθεοδωρή αναχώρησε κυριολεκτικά τελευταία στιγμή και με κίνδυνο της ζωής του προκειμένου να επιβιβάσει σε πλοίο τα όσα με τόση επιμέλεια μετέφερε από την Ευρώπη για το πανεπιστήμιο της Σμύρνης.
Όταν έρχεται η καταστροφή είναι από τους τελευταίους που προλαβαίνει να σωθεί. Από τις σχετικές Ελληνικές μαρτυρίες που υπάρχουν για το γεγονός αυτό ο Θ. Δανιηλίδης στο προσωπικό του ημερολόγιο έγραφε:
«Ήμουν έτοιμος να αποπλεύσω με μία κατάμεστη βάρκα, όταν είδα στην προκυμαία τον καθηγητή. Τον έκανα νόημα να έρθει, αλλά αυτός προσπαθούσε να παρηγορήσει μία γριούλα. Σχεδόν σηκωτό τον πήγα στη βάρκα ενώ αυτός στιγμή δεν έπαψε να έχει στραμμένη την κεφαλή του προς τη μεριά της Σμύρνης αμίλητος και δακρυσμένος».
Ο Χρήστος Αγγελομάτης 40 χρόνια μετά στην εφημερίδα «Εστία» σε άρθρο του με τίτλο «Μικρό Χρονικό της μεγάλης τραγωδίας» θα γράψει: «Εκινδύνεψε και ο οργανωτής του Πανεπιστημίου της Σμύρνης, Καραθεοδωρή, να πέση εις τα χέρια των Τούρκων. Έμεινεν ο λαμπρός αυτός Έλλην μέχρι της τελευταίας στιγμής εις το Πανεπιστήμιο δια να σώση το εργαστηριακόν υλικόν, που είχε ολίγον προ της καταστροφής μεταφερθή από την Γερμανίαν».
Τα επόμενα χρόνια διορίζεται καθηγητής στο πανεπιστήμιο Αθηνών όπου γεύεται τα άγνωστα εις αυτόν αλλά διαδεδομένα στην επιστημονική κοινότητα πάθη καθώς και την αχαριστία της Ελλάδος που τον αναγκάζει να επιστρέψει καθηγητής στο Μόναχο. Το 1928 ανταποκρινόμενος στην πρόσκληση που του έγινε από το Πανεπιστήμιο τουHarvard και από τη Μαθηματική Εταιρεία, ο Καραθεοδωρή φθάνει στις ΗΠΑ, μαζί με τη γυναίκα του, στις 25 Ιανουαρίου 1928.
Στο Harvard της Μασαχουσέτης, δίδαξε για ένα ολόκληρο εξάμηνο και για ένα δίμηνο στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. Επίσης έδωσε μια σειρά διαλέξεων σε 20 Πανεπιστήμια, στο Cambridge, στο Berkley στο San Francisco, στο Λος Άντζελες, στην Ουάσιγκτον, στη Νέα Ορλεάνη, στη Ν. Υόρκη κ.ά.
Σε όλα τα Πανεπιστήμια τον υποδέχονταν με μεγάλο ενθουσιασμό.
Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας του επικρατούσε δέος και νεκρική σιγή.
Στο διεθνές Μαθηματικό συνέδριο της Ν. Υόρκης του δίδεται η τιμητική προεδρία.
Και ερχόμαστε στο 1929 όπου ο Βενιζέλος ξανακαλεί αυτή τη φορά από το Μόναχο τον Κ. Καραθεοδωρή για την διοργάνωση των πανεπιστημίων Αιγαίου, Αθηνών – Θεσσαλονίκης. Παρότι ο συνάδελφός του και φίλος καθηγητής Ζόμερφιλντ θα τον συμβουλέψει να «μη βάλει ξανά στο κεφάλι του στέφανο εξ ακανθών για την Ελλάδα», ο θερμός πατριώτης λάτρης του αρχαίου Ελληνικού ιδεώδους και οραματιστής της μεγάλης ένδοξης Ελλάδας δε μπορούσε να μη θέσει εαυτόν εις την διάθεσή της. Λίγο πριν στη συνεδρίαση της βουλής των Ελλήνων τον Δεκέμβρη του 1929 ο τότε υπουργός παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου θα αναφερθεί για τον Κ. Καραθεοδωρή με τα εξής λόγια «θεωρούμε ευτυχές το γεγονός για τα πανεπιστήμια Αθηνών και της Θεσσαλονίκης, και ενός τρίτου που ενδεχομένως είναι το πανεπιστήμιο Αιγαίου με έδρα Μυτιλήνη ή Χίο, διότι ο Έλλην Επιστήμων, ο οποίος τιμά το Ελληνικόν όνομα εις την ξένη έστρεξε να προσφέρει τα φώτα του προς την πατρίδα του».
Στην ίδια συνεδρίαση ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος θα πει τα εξής:«Όπως γνωρίζετε ο Κ. Καραθεοδωρή δεν είναι μόνο μια μεγάλη Μαθηματική εξοχότης, αλλά και ο κατ’ εξοχήν διακεκριμένος οργανωτής ανωτέρων σχολών της Ευρώπης ολοκλήρου. Οφείλω να σας είπω ότι η μεγάλη Γερμανία ανέθεσε εις αυτόν την οργάνωση του πολυτεχνείου του Breslau».
Στα επόμενα 2 χρόνια εργάζεται ως Κυβερνητικός επίτροπος με βαθμό πρυτάνεως για την οργάνωση των πανεπιστημίων Αθηνών – Θεσ/κης. Μ’ αυτό τον κανονισμό τα πανεπιστήμια λειτούργησαν επί 50 χρόνια έως το 1982. Η Ελλάδα που με τόσο ενθουσιασμό εκάλεσε τον Κ. Καραθεοδωρή με τρόπο απογοητευτικό και με έγγραφο που έφερε την υπογραφή γραμματέως γ΄ τάξης τον παύει από τη θέση αυτή. Έτσι επιστρέφει στην έδρα του στο Μόναχο συνεχίζοντας ταυτόχρονα το συγγραφικό του έργο. Εν τω μεταξύ τον καλούν να διδάξει στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου.
Την ίδια χρονιά θεσπίζεται το βραβείο Fields για τα μαθηματικά. Είναι διεθνώς αναγνωρισμένο το κύρος του βραβείου Fields στα Μαθηματικά και η συμβολή του στην ανάπτυξη της μαθηματικής επιστήμης.
Το βραβείο Fields απονέμεται κάθε τέσσερα χρόνια κατά τη διάρκεια διεθνούς συνεδρίου. Αποδέκτες είναι μαθηματικοί κάτω των σαράντα χρόνων, ενώ η επιτροπή αξιολόγησης απαρτίζεται από κορυφαίους μαθηματικούς αναγνωρισμένου κύρους.
Το πολύ σημαντικό για μας τους Έλληνες είναι ότι ο Κ. Καραθεοδωρή ήταν ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής στην πρώτη απονομή, παρότι δεν υπήρξε ποτέ μέχρι σήμερα κάποιος Έλληνας που να πήρε το βραβείο Fields. Αυτό καταδεικνύει το ανυπέρβλητο κύρος του μεγάλου Έλληνα μαθηματικού.
Άλλοι κριτές ήταν ο Eli Cartan (φίλος του Καραθεοδωρή), ο George Brikhoff,Francesco Severi και Teigi Takagi.
Το 1936 σε μία εκδήλωση για τα 400 χρόνια από την ίδρυση της μαθηματικής εταιρείας στην Αμερική η παρουσία του Καραθεοδωρή συγκεντρώνει ενθουσιώδες ακροατήριο 1000 ατόμων όπου γίνεται και ειδική εκδήλωση προς τιμήν του. Ελλείψει χώρου η εκδήλωση γίνεται στον προαύλιο χώρο. Το 1945 τρία πανεπιστήμια των ΗΠΑ μεταξύ αυτών και του Harvard του προσφέρουν θέση αλλά ήδη ήτο 72 ετών ενώ η ζωήστην Γερμανία μετά την συνθηκολόγηση έχει δυσκολέψει αρκετά.
Πάρ’ αυτά όπως ξεκίνησε την καριέρα του με το εκπληκτικό φαινόμενο ναξεκινήσει σπουδές μαθηματικών σε ηλικία 27 ετών έτσι και τελειώνει την καριέρα τουγράφοντας κριτικές και αξιόλογες εργασίες έως και 7 μέρες πριν τον θάνατό του σεηλικία 77 ετών!!!
Πρωτόγνωρο, αξιοθαύμαστο, μοναδικό που μας κάνει πραγματικά περήφανους.
Στις 2 Φεβρουαρίου το 1950 αναγγέλλεται επίσημα στην ολομέλεια τηςΑκαδημίας Αθηνών ο θάνατός του. Ο τότε πρόεδρος της Ακαδημίας μεταξύ άλλων θαπει: «Μία εξέχουσα φυσιογνωμία της διεθνούς επιστήμης εξέλιπε».
Ο ακαδημαϊκός Ιωάννης Καλιτσουνάκης μεταξύ άλλων είπε τα ακόλουθα: «…Ηαπώλεια του Κ. Καραθεοδωρή είναι απώλεια για την Ελλάδα και για τη διεθνήεπιστήμη. Την Ελλάδα τίμησε στο εξωτερικό κατά τη μακροχρόνια παραμονή του,την τίμησε ως άνθρωπος πολιτισμένος, ως επιστήμονας και ως Έλληναςπατριώτης». Ο ακαδημαϊκός και φίλος του Γιώργος Ιωακείμογλου θα εκφωνήσει γιατον εκλιπόντα αδάμαντα της επιστήμης: «Ό,τι παρήλθε, πέρασε και δε ξαναγυρίζει. Μ’αν είχε λάμψη δυνατή, και πάλι θα φωτίζη».
Ενώ στο συλλυπητήριο τηλεγράφημά του προς το γιο του μεταξύ άλλων γράφει:« Είχα τότε την ευκαιρία να γνωρίσω εκ του πλησίον τον μεγάλο επιστήμονα, τοντέλειον άνθρωπον και τον ακραιφνή Έλληνα πατριώτη. Κατά τας πολλάςσυναντήσεις μας εν Αθήναις και Μονάχω κατά τα προπολεμικά έτη εθαύμαζαπάντοτε τα σπάνια προτερήματα του ανδρός».
Ο αείμνηστος καθηγητής Νείλος Σακελλαρίου γράφει για τον άνθρωποΚαραθεοδωρή: «Η ανατροφή και η οικογενειακή μόρφωσις του Καραθεοδωρή ήσανΕλληνοπρεπείς. Καίτοι έζη εν Γερμανία, όπου και έλαβε και διετήρησε το αξίωματακτικού Καθηγητού του Πανεπιστημίου και του Ακαδημαϊκού και του Geheimrat(Μυστικοσυμβούλου) διετήρησεν ακμαίον και αμάραντον τον θαυμασμόν του καιτην αγάπην του προς την Αθάνατο Ελλάδα, την οποίαν και ετίμα εξαιρετικως διάτης προσωπικής του αξίας και ικανότητος. Ταυτα διαπιστούμεν εξ ιδίας καιαυτοπροσώπου αντιλήψεως».
Ο ακαδημαϊκός της Βαυαρικής Ακαδημίας επιστημών Oscar Perron ότανπληροφορήθηκε τον θάνατό του είπε: «Ένας από τους λαμπρότερους μαθηματικούς,έχει ουσιαστικά εμπλουτίσει και επηρεάσει αποφασιστικά την Eπιστήμη. Έναςάνδρας με ασυνήθιστη και πλατιά παιδεία, ως ανήκων στο ελληνικό έθνος με τουψιπετές πνεύμα του και την αδιάκοπη αναζήτηση της γνώσης συνέχισε τηνπαράδοση και την κληρονομιά της Κλασσικής Ελλάδας».
http://www.karatheodori.gr
 - Ο μεγαλύτερος Έλληνας Μαθηματικός μετά την Αρχαιότητα){kind=link}